Teopompa i Skimnosa zowie się Adryą. Tu więc był środek tej krainy nad którą panowała córka Graka imieniem Adea lub Wanda.

i) Śmierć Wandy.

Que quia omnium sprevit connubia, imo quia connubio pretulerat celibatum, sine successore decessit, diuque post ipsam claudicavit imperium sine rege.

sine successore decessit.

A ze wzgardziła wszystkimi starającymi się o jej rękę, i stan panieński nad zamezcie przeniosła, zeszła więc z tego świata bezpotomnie, a po niej królestwo chromalo długo bez króla.

Śmierć tej xiężniczki, opisuje Polyen: znalazła ją na polu bitwy; nie w nurtach Wisły jak to sobie w bardzo poźnych czasach rojono. Uderzającym tu szczegółem jest to, że właśnie ginie ona z ręki Kinny która, jakby się zdawało, czynem tym zemściła się za zniewagę wyrządzoną przez wojsko narzeczonemu swemu Langarowi.

Polyacni stratag. VIII. 60.

Κυννάνη Φιλίππε θυγάτηρ τὰ πολεμικὰ ἤσκησε· καὶ ςρατοπέδων ἡγεῖτο, καὶ πολεμίοις παρετάσσετο καὶ Γ'λλυριοῖς παρατασσομένη, την βασιλεύεσαν αὐτων καιρίαν ες τον αυχενα πλήξασα κατέβαλλε· καὶ πολλὲς των Ιλλυριών φεύγοντας ἔκτεινε.

Kinna córka Filipa ćwiczyła się w rzemiośle wojennem, dowodziła wojskiem i z nieprzyjaciolmi scierala sie. Z Mirami wojujac krolowe ich w kark śmiertelnie raniwszy, powaliła o ziemię, i wielu uciekających Ilirów ubila.

Kinna, albo jak ją Polyen zowie Kinnane, była córką Audaty, rodem Ilirki, a żony Filipa macedońskiego, ztąd też niektórzy i Kinnę lirką nazywają. Zaślubiona była Amincie synowi Perdika, a gdy tenże z rozkazu Alexandra zabity został, przyrzeczono jej rękę Langarowi królowi Agryanów; śmierć jednak narzeczonego przeszkodziła temu zamęzciu. W kłótniach które powstały po śmierci Alexandra wyruszyła na czele

) W wyrazie zaugiav mniemal Justus Woltejus dostrzedz imię własne tej Ilirki; prostuje go w tej mierze Kasaubonus, mówiąc: In meo codice est zavíar non apposita illa nota qua propria nomina in scriptis libris discerni solent; idque malo: eleganter enim καιρίαν πλήξασα dicit, sabaudita voce πληγῆν.

wojska przeciw Antypatrowi, i mimo stawionego sobie oporu przedarła się zbrojną ręką przez Helespont gdzie się z wojskiem macedońskiem złączyła. Tu zastąpił jej drogę Alketas z licznem wojskiem: gdy przyszło do bitwy, Macedonowie ujrzawszy przed sobą kobietę, córkę Filipa a siostrę Alexandra, przejęci wstydem, rzucili broń. Po długich dokazywaniach, poległa poźniej na polu bitwy. Miała jedyną córkę zwaną przez Macedonów Eurydyką, w kole zaś rodzinnem matki i babki Adeą: te ćwiczyła od pierwszej młodości w rzemiośle wojennem a wydała za mąż za Arrydeusza. Adea korzystając ze słabości męża mieszała się do rządów i w sławnem spotkaniu z Olimpią, matką Alexandra, odstąpiona zdradziecko od wojska, padła ofiarą jej zemsty. Byłyto czasy prawdziwych Amazonek, i godna jest uwagi że ten szał rycerskości niewiast, zaniosły do Macedonii dwie Ilirki. W Iliryi tedy było jego siedlisko i nie dziw że naoczny świadek Skilax, zwidzający około owego czasu brzegi Adryi, powiada w swoim Periplu: Post Istros Liburnorum gens est: hi muliebri imperio subjecti sunt, liberorumque sunt virorum uxores: coeunt autem cum suis servis vicinarumque regionum viris. 1 Owoż i Kozma pragski mówiąc o dzieciach Kroka, dodaje zaraz że to były czasy Amazonek, a głową ich była Libusa, to jest Liburnianka.2

diuque post ipsam claudicavit imperium sine rege.

Rozumieć to wypada o tej części Iliryi w której ta xiężniczka rządziła. Glaukias taulancki który wtedy tron ilirski obejmuje, jest wprawdzie królem potężnym, jak daleko atoli sięga władza jego w stronę Iliryi północną, nie jest dostatecznie wiadomo.

ROZDZIAŁ X.

Powtórne zastanowienie się autora, i skazówka na czas w którym pisał swoją kronikę.

Przemawia tu autor wyraźnie za wygnaną z Polski Ryxą, wyrzucając spółczesnym Polakom niewdzięczność; natrąca o wyznawcach obrządku morawskiego których poganami nazywa, podobnie jak rocznikarze niemieccy którzy około tychże czasów na upadek chrześciaństwa w Polsce narzekają. Z tych okoliczności wyjaśnionych zapomocą Kozmy pragskiego i Nestora, pokazuje się że Miorsz pisal niniejszą kronikę swoją między rokiem 10251036.

apud modernos Polonos in quos fines seculorum (res) devenerunt! fides non paritfidem, sed si concipit prius abortit quam pariat; prius exspirat partus, quam spirare incipiat. Quare hoc? Quia ad pia fidei ubera gemina pendent viperarum catuli, suggunt perfidi, a quibus non solum amici, sed domini plus dolo coluntur quam fide: negociacio enim est non amicicia, que ad commoditates accedit.

laków do jakiegośto kresu rze czy doszły! wiara wierności nierodzi, a choć pocznie predzej poroni, niż wyda płód dojrzały, i takowy zaumiera pierwej nim jeszcze świat ujrzał. Czem się to dzieje?

Oto tem, że przy obojej piersi wiary świętej wiesza się pomiot jaszczurczy, ssą zdrajcy poganie od których nietylko przyjaciele lecz i właśni xiaeta więcej obludy niż wierności doznają: przyjaźń bowiem podniecona widokiem korzyści nie jest przyjaźnią ale frymarkiem.

a) »Modernis autem nostra tempestate tempusculise tak wyd. gd.; rkpp. II i III. moderni... tempusculi. b) Quare hoc tak rkpp. II i III. wyd. gd. niema. c) gemina«< tak wyd. gd.; wyd. warsz. genimina.

nemo unquam intravit.

I wiadomości te i wyrażenia z Troga zabrane. Hæc (Semiramis) nec immaturo puero ausa tradere imperium, nec ipsa imperium palam tractare, tot ac tantis gentibus vix patienter uni viro, nedum feminae parituris, simulat se pro uxore Nini filium, pro femina puer. Sic primis initiis sexum mentita, puer credita est. Magnas deinde res gessit... Siquidem non contenta acquisitos a rege terminos tueri, Aethiopiam quoque regno suo adjecit. Sed et Indis bellum intulit, quo praeter illam et Alexandrum magnum nemo intravit. 1

nullus ergo miretur quod mulier Polonis imperavit.

To wyobrażenie o rządach kobiety, tak różne od tego jakie w Polsce w XII wieku panowało, wskazuje dobrze na czas w którym pisal

1) Trog. ap. Istin. I. 2.

Miorsz. Patrzał niegdyś naród obojętnie na to gdy Bolesław chrobry wbrew rozporządzeniom ojca wyganiał z Polski Odę, swoją macoche, a Ryxa która tylko mieszała się do rządów mężowskich, wygnana została z Polski jeszcze za życia męża, jak świadczy mnich brunwilerski. W owymto czasie piszący kronikę swoją Miorsz i sprzyjający wygnanej królowej, musi udawać się do asyryjskiej Semiramidy: bo w dziejach właściwych polskich żadnego jeszcze przykładu na to znaleść nie może. Że w XII wieku zmieniły się w tej mierze wyobrażenia Polaków, że sam naród oddał po śmierci Kazimirza sprawiedliwego rządy nad sobą Helenie, i we wszystkiem do jej się woli stosował, jak to poświadcza Wincenty; wskazałem już wyżej na stronie 194 i tam też czytelnika odsyłam.

multo amplius in viris nobilibus Polonorum fidei constanciam (admiror).

Tu widać w autorze jednego z najgorętszych stronników wygnanej Ryxy. Uwielbia on przywiązanie dawnych Lechitów do krwi swych xiażąt, a z oburzeniem mówi o Polakach spółczesnych, wyrażając się o nich przez trzecią osobę. Jest on więc najpodobniej jednym z tych cudzoziemców których ta królowa z upośledzeniem krajowców protegowała.

feminam principibus imperare...

Tłómaczę principibus przez wybór narodu, ale niezawadzi tu zrobić uwagę że po Mieczysławie II znajdowali się w Polsce istotnie drobni xiążęta którzy z razu ulegli byli panującemu, a przy sposobności starali się wybić na niepodległość. Takim był prócz innych ów Masław mazowiecki; i o Kazimirzu I czytamy w Mateuszu że xiążąt którzy mu się byli sprzeniewierzyli, powyganial: a singulis circumquaque provinciis principes abigit abortivos. 1

Modernis autem nostra tempestate tempusculis.

Nadzwyczaj podoba sobie nasz autor w igraszce słów i na to cały swój dowcip wysila, ztąd sękowata jego łacina daje tłumaczowi częstokroć twardy orzech do zgryzienia. Ze tu oto tempestas nie znaczy czas, to widać już ztąd iż obok tego stoi wyraz tempusculi. Nie w innem tedy znaczeniu użył wyrazu tego nasz autor jak tylko w takiem, w jakiem Cicero, mówiąc: in his undis et tempestatibus 2 lub me gravissimis

1) Res gestae I. 111.

2) De Rep. I. 1.