SECT. I. DE FILII τῇ Προϋπάρξει.
JESUM Christum, hoc est, eum, qui postea Jesus Christus dictus est, ante suam ἐνανθρώπησιν, sive ex beatissima Virgine secundum carnem nativitatem, in natura altera, humana longe excellentiori, extitisse; sanctis viris, velut in præludium incarnationis suæ, apparuisse; ecclesiæ, quam olim sanguine suo redempturus esset, semper præfuisse ac prospexisse; adeoque a primordio omnem ordinem divinæ dispositionis (ut Tertullianus loquitur) per ipsum decucurrisse ; quin et ante jacta mundi fundamenta Deo Patri suo adfuisse, perque ipsum condita fuisse hæc universa, catholici doctores trium primorum sæculorum uno omnes ore docuerunt. P. 17.
SECT. II. DE FILII τῷ Ὁμοουσίῳ.
Filium Dei Deo Patri ὁμοούσιον, sive consubstantialem, hoc est, non creatæ alicujus aut mutabilis essentiæ, sed ejusdem prorsus cum Patre suo naturæ divinæ et incommutabilis, proinde Deum verum de Deo vero esse, catholicorum doctorum, qui tribus primis sæculis floruerunt, constans concorsque fuit sententia.
SECT. III. DE FILII τῷ Συναϊδίῳ.
Doctorum, qui concilium Nicænum antecesserunt, potior et
major pars Filii τὸ συναΐδιον, id est, coæternam cum Deo
Patre existentiam, sine ambagibus, aperte, clare ac per-
spicue docuerunt et professi sunt.
Nonnulli sunt scriptores catholici synodo Nicæna antiqui-
ores, qui videntur Filio Dei, etiam qua Deus est, nati-
vitatem tribuisse quandam, quæ aliquando cœperit, et
mundi creationem proxime antecesserit. Sed et isti
longius ab Arii sententia abhorruerunt. Nam si dicta
eorum accuratius expendantur, apparebit de nativitate
ipsos locutos non vera et proprie dicta, qua nempe Filius
ὑποστάσεως et subsistentiæ suæ initium acceperit; sed de
figurata et metaphorica; hoc est, illud tantum voluisse,
τὸν λόγον, qui ante omnia sæcula (cum nihil præter Deum
esset) in et cum Deo Patre extitit, ut æternæ ipsius men-
tis coæterna progenies, ex ipso Deo Patre, tum cum
mundum conditurus esset, κατ ̓ ἐνέργειαν prodiisse et pro-
gressum esse ad constituendum universa, seque Patrem-
que suum creaturis manifestandum; atque ob hanc προ-
έλευσιν et manifestationem, Dei Filium et primogenitum
in Scripturis dici.
P. 551.
Patrum primævorum, quos proxime commemoravimus, sen-
tentiam, seu potius modum quo sententiam suam expli-
carunt, catholici quidam doctores, qui post exortam con-
troversiam Arianam vixerunt, seque Ariomanitarum hæ-
resi fortiter opposuerunt, non refugere. Nam et ipsi
illam τοῦ λόγου, semper apud Deum Patrem existentis, ex
Patre progressionem (quam et συγκατάβασιν, hoc est con-
descensionem, eorum nonnulli appellarunt) ad conden-
dum hæc universa agnovere; atque ejus etiam progres-
sionis respectu ipsum τὸν λόγον a Deo Patre quasi natum
fuisse, et omnis creaturæ primogenitum in Scripturis
dici confessi sunt.
P. 607.
Tertullianus quidem alicubi ausus est diserte scribere,
fuisse tempus, quando Filius Dei non esset. Sed primo
constat, scriptorem illum, cæteroquin ingenii magni et
paris eruditionis, ab ecclesia catholica ad hæresim defe-
cisse; et valde incertum est, quos catholicus, quos in
hæresim inclinans, quos demum plane hæreticus libros
conscripserit. Deinde videtur Tertullianus protulisse
istud effatum ἀγωνιστικῶς, et in certamine cum adversa-
rio, ludens in vocabulo Filii; ita ut cum Filii æternita-
tem absolute negasse videatur, revera tamen nihil aliud
voluerit, quam quod voluerunt Patres, quos in capitibus
5-8. hujus sectionis commemoravimus; nempe perso-
nam illam divinam, qui Filius Dei appellatur, quanquam
nunquam non extiterit apud Patrem, Filium tamen tum
primum declaratum fuisse, quando ex Patre processerit
ad constituendum universa. Certe idem Tertullianus
alibi multis in locis plane catholice, si dogmatis τὸ ὑπερ-
έχον spectemus, de Filii τῷ συναϊδίῳ philosophatus fuit.
Ad Lactantium quod attinet, qui etiam alicubi Filio Dei
non obscure initium existentiæ tribuit, levis est ejus in
ecclesia Dei existimatio et auctoritas; siquidem sacra-
rum literarum et doctrinæ Christianæ pene rudis fuit.
Deinde necessario statuendum, aut loca illa scriptorum
Lactantii, quæ contra Filii æternitatem facere videntur,
ab hæretico aliquo Manichæo depravata; aut certe ip-
sum Lactantium Manetis hæresi infectum fuisse. De-
mum et ipse tamen alibi saniorem de æternitate τοῦ λόγου
sententiam tradidit.
P. 635.
SECT. IV. DE SUBORDINATIONE FILII AD
Decretum illud synodi Nicænæ, quo statuitur, Filium Dei
esse Θεὸν ἐκ Θεοῦ, Deum de Deo, suo calculo comproba-
runt doctores catholici, tum qui ante, cum qui post sy-
nodum illam scripsere. Nam illi omnes uno ore docue-
runt, naturam perfectionesque divinas Patri Filioque
competere non collateraliter aut coordinate, sed subordi-
nate; hoc est, Filium eandem quidem naturam divinam
cum Patre communem habere, sed a Patre communi-
catam; ita scilicet ut Pater solus naturam illam divi-
nam a se habeat, sive a nullo alio, Filius autem a Patre;
proinde Pater divinitatis, quæ in Filio est, fons, origo ac
principium sit.
P. 685.
Catholici doctores, tum qui synodo Nicæna anteriores fuere,
tum qui postmodum vixerunt, unanimi consensu Deum
Patrem etiam secundum divinitatem Filio majorem esse
statuerunt; nempe, non natura quidem, aut perfectione
aliqua essentiali, quæ in Patre sit, et non in Filio; sed
auctoritate sola, hoc est origine; quoniam a Patre est
Filius, non a Filio Pater.
Doctrinam de subordinatione Filii ad Patrem, ut ad sui
originem ac principium, ideo cognitu credituque peruti-
lem ac plane necessariam esse, antiqui doctores existi-
marunt, quod hac imprimis ratione ita Filii divinitas ad-
seratur, ut nihilominus Dei unitas, et monarchia divina,
sarta tecta conservetur. Scilicet quamvis duobus, nempe
Patri et Filio Dei, nomen et natura communis sit; ta-
men quoniam alter alterius est principium, a quo propa-
gatur, idque interiori productione, non externa; fit, ut
Deus esse unicus merito dicatur. Quam rationem pari-
ter ad Spiritus Sancti divinitatem pertinere prisci illi
P.767.
IN quo occasio, institutum, ac distributio universi operis
SECT. I. DE FILII τῇ Προϋπάρξει,
PRÆEXISTENTIA ANTE B. MARIAM, ADEOQUE ANTE
CONDITUM MUNDUM, ET DE CREATIONE MUNDI
PER IPSUM.
Thesis proponitur, ejusque pars prior, de Filii præexisten-
tia ante B. Mariam, demonstratur.
Confirmatur thesis pars altera, de Filii præexistentia ante
conditum mundum, et de omnium creatione per ip-
Thesis proponitur. Vox ὁμοούσιος fuse explicatur. Patres
Nicæni in eo, quod vocabulo isto ad explicandam Filii
veram Divinitatem usi sint, a καινοφωνίας suspicione li-
berantur. ̓Αντιλογία synodorum Antiochenæ contra
Paulum Samosatenum, et Nicænæ contra Arium conci-
liatur. Ab hæreticis τὸ ὁμοούσιον acceptum non fuisse
ostenditur. Capita argumentorum, quibus Antenicæni
doctores τὸ ὁμοούσιον confirmarunt, breviter recensentur.
P. 69.
Doctrina auctoris Epistolæ, quæ Barnabæ dicitur, Her-
mæ, sive Pastoris, Ignatii Martyris, de vera Filii Di-
|