had voorzeker alles in het werk gesteld om ons kort verblijf te Menado zoo aangenaam en nuttig mogelijk te maken, en niets was door hem vergeten, om de ontvangst van den Gouverneur-Generaal en mevrouw Duymaer van Twist zoo luisterrijk mogelijk te doen zijn. De drie dagen die wij te Menado doorbragten, hadden ons reeds een voorsmaak gegeven van de reis die wij nu door de Minahassa zouden gaan maken, en tevens het vooruitzigt dat deze bijzonder aangenaam en hoogst interessant zou zijn. En toch kostte het zeer veel moeite om alles voor dien togt in gereedheid te brengen. Rijtuigen toch zijn hier in geringen getale aanwezig, en hoezeer de wegen over het algemeen zeer goed zijn, zoo is het toch beter en aangenamer, de reis door de Minahassa te paard te doen. Een overgroot aantal paarden zijn in de laatste jaren gestorven aan een kwaadaardigen droes, welke epidemie maar niet wil verdwijnen. Eenige weinige jaren geleden kende men deze ziekte hier in het geheel niet. Door onvoorzigtigheid van een officier, die van elders hier was overgeplaatst, is de ziekte hier aangebragt. Op zijne vorige standplaats had hij een paard gereden, hetwelk deze ziekte had, en dezelfde stang, die waarschijnlijk niet goed was schoongemaakt, heeft hij ook hier gebruikt, en is daardoor oorzaak geworden, dat duizende paarden aan deze ziekte overleden zijn; althans men schreef het algemeen daaraan toe. Het kostte den heer Jansen dus nog al eenige moeite het noodige aantal paarden voor het gezelschap en de bedienden bij elkaar te krijgen; wij vonden echter alles in volmaakte orde, en Zaturdag den 15 September, des morgens ten zes ure, was een ieder te paard en vol verlangen naar de koelere berglucht, daar de temperatuur van Menado bijzonder drukkend was. De schutterij, het garnizoen en de kabesarans waren weder langs den weg geschaard, en langzaam trok de kavalkade voort. Het reisgezelschap was hier nog met eenige personen vermeerderd geworden; de Gouverneur der Molukken en de resident behoorden natuurlijk daartoe, terwijl de luitenant-ter-zee L. de Stuers, van de Vesuvius, door Zijne Excellentie uitgenoodigd was dit uitstapje mede te maken. Alvorens echter tot de beschrijving van dit togtje over te gaan, zal het niet ondienstig zijn eenige algemeene opgaven omtrent de residentie Menado te doen voorafgaan, ten einde later door een als 't ware eenigzints bekend terrein de reis te maken, en niet in de noodzakelijkheid te zijn het reisverhaal gedurig af te breken door in nadere omschrijvingen te komen. Wij zullen alzoo beginnen met de VERDEELING. De residentie Menado is zamengesteld uit: a. De Minahassa of het bondgenootschap van Menado. b. De afdeeling Gorontalo, bestaande uit de landschappen: Gorontalo, Limbotto, Bone, Bintauna en Suwawa (deze drie laatsten behooren tot één landschap), Bolango, Attinggola, Boalemon, Mouton, Parigi, Saussu, Posso, Tongko, Todjo en de Togian-eilanden. c. De landschappen op de noordkust van Celebes: Bolang, Mongondo, Bolang-Bangka, Bintauna, Bolang-Itam, Kaydipang, Borool en Toly-Toly. d. De Sangir- en Talaut-eilanden, verdeeld in de radjaschappen: Tagulandang, Siauw, Manganitu, Taruna, Kandahar en Tabukan. STAATKUNDIGE VERHOUDING. 1. De Minahassa staat onder direct gouvernements-beheer en wordt met behulp der inlandsche hoofden door gouvernements-ambtenaren bestuurd. 2. De Gorontalosche landschappen staan onder het dadelijk toezigt van eenen te Gorontalo gevestigden assistent-resident, wiens gezag door eene kleine militaire bezetting ondersteund wordt. Het direct bestuur over de bevolking is in handen van de vorsten en hoofden des lands, wier verhoudingen en verpligtingen zijn geregeld bij kontrakten, waarvan de laatsten dagteekenen van October 1849. 3. De landschappen Mouton en Parigi staan in staatkundige ondergeschiktheid, krachtens de laatstelijk met hun gesloten kontrakten van Mei 1850. 4. De landschappen langs de zuidkust der Tomini-bogt en de Togian-eilanden staan niet in regtstreeksche betrekking tot het Gouvernement. 5. De verhouding van de landschappen op de noordkust van Celebes is gegrond op kontrakten, bij welke die landen in leen zijn gegeven en met eene schatting zijn bezwaard; deels nog bestaande in de levering van eene zekere hoeveelheid goud tegen geringen prijs, en voor zoo verre Kaydipang en Bolang-Itam betreft, sedert kort veranderd in eene jaarlijksche opbrengst van ƒ 5 per huisgezin. Het bestuur dezer landen is aan de radja's en hoofden des lands overgelaten. 6. De verhouding der Sangir-eilanden is geregeld bij kontrakten, bij welke die eilanden in leen zijn afgestaan. De bewoners erkennen zich als onderdanen van het Gouvernement, doch zijn aan geene belasting onverworpen. 7. De Talaut-eilanden maken een onderdeel uit van de Sangir, en staan onder het gezag van hoofden, die door de Sangirsche radja's aangesteld worden. VERDEELING EN BESTUUR DER MINAHASSA. De Minahassa (bondgenootschap) is verdeeld in vijf afdeelingen: Menado, Kema, Tondano, Amoerang en Belang. In de vier laatstgenoemde afdeelingen zijn ambtenaren geplaatst met den titel van opziener; zij zijn respectivelijk: J. C. Fehr, aangesteld in 1853; C. F. Bendsneijder in 1844; J. C. Weydemuller in 1854, en J. S. van den Broek in 1855. De drie eerstgenoemden hebben eene bezoldiging van ƒ 125 's maands, de laatste van ƒ 75. Zij hebben daarenboven ƒ 20 's maands voor reiskosten. Deze opzieners oefenen toezigt uit over de werkzaamheden van de hoofden en het volk en zijn belast met de dagelijksche leiding der aangelegenheden van binnenlandsch bestuur. Buitendien zijn hun nog onderscheidene administratieve werkzaamheden opgedragen. De afdeeling Menado staat onder het meer direkt toezigt van den resident. De afdeelingen worden verdeeld in distrikten, 26 in getal, als: Menado bevat de districten: Menado, Aris, Klabat di bawa, Negri baru en Bantik. Kema: de distrikten: Tonsea, Klabat di atas en Likupang. Tondano: Tondano Toulian, Tondano Toulimambot, Tomohon, Kakaskassang, Sarongson, Rambokeng, Kakas en Langowang. Amoerang: Tonbariry, Sonder, Kawangkowan, Tonpasso, Tonpassian, Romohong en Tonsawang. Belang: Passon, Ratahan en Ponosakan. Elk distrikt wordt bestuurd door: a. een distriktshoofd, met den titel van majoor of van Hhukum Besar; b. een tweede hoofd, met den titel van Hhukum Kadoewa, en c. door dorpshoofden. De titel van majóor wordt gevoerd door de distriktshoofden van Tonsea, Tondano-Toulian, Tondano-Toulimanbot, Tomohan, Langowang, Tonbariry, Sonder, Kawangkowan, Tonpasso en Ponosakan. De distriktshoofden worden door den resident benoemd en ontslagen onder nadere goedkeuring, voor zoo veel de majoors betreft, van het Gouvernement, en voor zoo verre aangaat de Hhukum Besars, van den Gouverneur der Molukken. De inkomsten dezer hoofden bestaan in: 1°. eene opbrengst van één gulden 's jaars door elk huisgezin; 2°. procenten van de hassil-belasting (hoofdgelden), en 3°. procenten van de koffijkultuur. De tweede hoofden genieten een halven gulden van ieder huisgezin en tevens ook procenten van de hassil en koffij. De dorpshoofden genieten vijf dagen arbeid in het jaar van elk huisgezin en ook procenten van de hassil en koffij. 1854: Het personeel der Europesche ambtenaren bestaat uit: een resident (A. J. F. Jansen), bezoldigd met ƒ 1000 's maands; een secretaris (C. L. von Valentini), ad ƒ 400; een assistentresident van Gorontalo (W. H. van der Horst), ad ƒ 300; een kommies (J. G. F. Riedel), ad ƒ 200; een pakhuismeester (J. G. Nijgh), ad ƒ 200; vier opzieners (hierboven vermeld) en zes onderpakhuismeesters, ad f 70 's maands. Voor de dienst der civiele genie en voor den waterstaat is bij de nieuwe organisatie een aspirant-ingenieur toegestaan. Intusschen wordt het toezigt door den resident gehouden en is met de uitvoering belast de partikuliere bouwmeester en landmeter F. W. Paepke Bulow. BEVOLKING. De bevolking in de Minahassa was met ult. December 1854, als volgt: TOTAAL. |